Ocena znamion (badanie dermatoskopowe)
Pierwsza linia wykrywania nowotworów skóry
Dermatoskopia to metoda diagnostyczna do oceny znamion (tzw. „pieprzyki”) zlokalizowanych w obrębie naskórka i skóry właściwej. To prosta, nieinwazyjna technika – samo badanie trwa kilka minut i jest bezbolesne. Polega na oglądaniu zmian skórnych w powiększeniu od 10 do 70-krotnym. W badaniu wykorzystuje się dermatoskopy ręczne i stereomikroskopy lub wideodermatoskopy. Oglądamy zmiany w świetle spolaryzowanym i niespolaryzowanym wymagającym olejka imersyjnego – imersja zmienia odbicie światła i zwiększa przejrzystość warstwy rogowej naskórka. Pozwala to na lepszą wizualizację zmian barwnikowych.
Dermatoskopia pozwala rozróżnić zmiany barwnikowe i niebarwnikowe. Stosowania jest do oceny znamion, ale również i niemelanocytowych nowotworów skóry. Szczególnie ważne jest zastosowanie tej techniki we wczesnym wykrywaniu czerniaka. Metoda ta cechuje się 83% czułością w wykrywaniu czerniaka skóry. Pozwala na wychwycenie zmian klinicznie podejrzanych kwalifikujacych się do usunięcia chirurgicznego, zanim rozwinie się nowotwór złośliwy o dużym zaawansowaniu.
Czerniak (malignant melanoma)
Czerniki rozwijają się w obrębie barwnikowych (melanocytowych) zmian skórnych, dlatego często uważane są za część tzw. „pieprzyka” i ignorowane przez chorych. W większości przypadków udaje się je zidentyfikować dopiero w badaniu dermatoskopowym.
Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na czerniaka to:
- znamiona, które mamy od urodzenia – tzw. wrodzone,
- długie wystawianie skóry na działanie słońca i promieniowania UV,
- oparzenia słoneczne z dzieciństwa,
- podatność na powstawanie licznych znamion barwnikowych,
- znamiona, które znajdują się w miejscach drażnienia,
- predyspozycje fenotypowe: jasna karnacja, liczne piegi na skórze, niebieskie tęczówki, blond lub rude włosy,
- wcześniejsze zachorowania na czerniaka,
- fakt wystąpienia czerniaka w rodzinie – okazuje się, że około 10% przypadków spowodowana jest predyspozycją genetyczną.
Gdzie występuje czerniak?
Miejscami najczęstszego występowania czerniaka są obszary najbardziej wystawione na promieniowanie słoneczne: twarz i szyja, skóra owłosiona głowy, kark, rąk. Zagrożone są również miejsca częstych podrażnień mechanicznych: pachy, łokcie, ramiona, klatka piersiowa, brzuch, plecy, pośladki oraz stopy – zwłaszcza podeszwy stóp.
Kiedy podejrzewać czerniaka?
Pierwszymi objawami, które powinny wzbudzić nasz niepokój są zmiany zachodzące już w obecnych znamionach. Chodzi tu głownie o zmianę ich kształtu, zabarwienia, powiększanie się, świąd czy pieczenie. A także pojawienie się kolejnej, asymetrycznej zmiany barwnikowej o nieostrych granicach i nieregularnym zabarwieniu.
Profilaktyka i zapobieganie powstawaniu czerniaka
Wielu czynników ryzyka nie jesteśmy w stanie zmienić, np. predyspozycje fenotypowe czy genetyczne. Jednak jeden z nich (najważniejszy) pozostaje w naszym zasięgu – promieniowanie UV.
Profilaktyka czerniaka w dużej mierze polega na rozsądnym korzystanie ze słońca. Opalać się czy korzystać z solarium nie powinny osoby z jasną karnacją oraz dużą liczbą znamion. Należy też stosować filtry chroniące w dużym stopniu przed promieniowaniem UVA i UVB, a nawet takie, które całkowicie blokują promienie słoneczne (tzw. „blokery”).